Nhạc sỹ Phú Quang: Còn mãi một tình yêu Hà Nội

Trong một bài viết dí dỏm, hí hước, đạo diễn Lê Hoàng có viết “Phú Quang - Kẻ bán Hà Nội”. Đúng là gần như năm nào Phú Quang cũng “bán” Hà Nội. Người Hà Nội đến với các đêm nhạc của Phú Quang để “mua” một phần nào đó trong đời sống của mình, một phần đời sống có thể rất mơ hồ nhưng không thể thiếu. Vì nếu thiếu thì chính cuộc sống của họ sẽ trở thành khô hạn hơn. Đó là phần tình với mảnh đất ngàn năm văn hiến, nơi từng ngày họ đang trải nghiệm, nơi lưu giữ quá khứ ngọt hay đau khổ. Phú Quang “bán” cho họ - khán giả của mình - một Hà Nội của tâm tưởng, không phải Hà Nội “áo cơm” mưu sinh hàng ngày họ đang đối mặt. Hai chữ bán mua trong ngoặc kép ở đây chỉ để nói rằng, con người ta chẳng thể nào chỉ sống bằng ngày nay. Đời sống luôn cần nhiều hơn thế, cần quá cố để thương tình, nâng niu trân trọng, cần ngày mai để hướng về. Thì Phú Quang đã mang đến cho khán giả Hà Nội của mình cái phần kí vãng và tương lai ấy. Ông ít chú ý đến ngày nay trong các ca khúc viết về Hà Nội của mình. Nếu nhạc sĩ Trần Tiến viết về Hà Nội với những vẻ đẹp mộc, thậm chí là chông gai, buồn, với chú bé đánh giày, dãy phố nghèo... Thì Phú Quang viết về Hà Nội hư ảo hơn. Hình ảnh nỗi buồn trong âm nhạc Hà Nội của Phú Quang nghe như mơ hồ và trải qua hơn. Tôi thường hay mường tưởng khán giả của Phú Quang là những thiếu phụ buồn, đã tiêm tất với một đời sống không còn quá chằng bíu vì cơm áo, choàng khăn ngồi bên cửa sổ những mùa Hà Nội ít nắng. Như câu hát “Một chiều phai tóc em bay, chợt nhòa chợt hiện” vậy. Hẳn nhiên chỉ là mường tưởng thôi, chứ âm nhạc Phú Quang, qua thời gian đã chứng minh, có rất nhiều lớp khán giả. Những người trẻ tuổi hôm nay đâu chỉ mê điệu nhảy Gangnam Style, đâu chỉ mê những bài hát sôi động hay não tình ướt át của cái gọi là “nhạc trẻ”. Không ít người trong số họ vẫn đến hí trường Lớn hàng năm, lặng im nghe Phú Quang, tìm lại một Hà Nội đã xưa, đã vắng, chỉ còn thoảng hương trong ký ức. NSND Lê Khanh, người đã từng giữ vai trò MC cho các đêm nhạc của Phú Quang san sẻ với báo chí, rằng Hà Nội trong âm nhạc của Phú Quang giống như một cô gái đẹp. Phú Quang yêu, tất nhiên rồi. Mà xung quanh chữ Yêu thì nhiều cung bậc lắm, có vui buồn, có giận hờn, có xót xa. Và mỗi một ngày qua đi, tình ái ấy càng đằm sâu, da diết. Thỉnh thoảng ở cạnh người tình đấy mà vẫn đầy dự cảm mất mát... Phú Quang thường nói, ông vẫn thầm cảm ơn căn số đã đẩy ông xa Hà Nội suốt những năm tuổi xanh. Chính sự xa vắng ấy đã đóng dấu vào ông một nỗi buồn của người xa xứ. Để khi ngồi vào bàn viết, trước trang giấy trắng, trước cây đàn piano, Hà Nội là cố hương, là khuất nẻo đường về. Chính sự cách biệt về địa lý đã khiến cho người nhạc sĩ sinh ra và lớn lên trong một gia đình có 7 đời gốc tích “người Hà Nội” không nguôi thương nhớ. Và âm nhạc của ông được phủ một lớp sương mờ ký ức là vậy. Những bài hát của Phú Quang nhưHà Nội ngày trở về, Mơ về nơi xa lắm, Em ơi Hà Nội phố, lặng im đêm Hà Nội... Đã tỏa ra một không gian rất riêng, không gian của kỷ niệm, của hoài niệm. Một không gian bàng bạc, nhói buốt, một ái tình lúc nào cũng như thể sắp mất đi, xa rời. Tôi nghĩ, không phải nhạc sĩ nào cũng tạo ra được một không gian âm nhạc riêng, đậm đặc như vậy. Và để tạo ra được những rung cảm, sẻ chia với số đông khán giả, được chứng minh qua dòng chảy của thời kì như Phú Quang, thì điều căn cốt của nó nằm ở chỗ, những gì được ông viết ra không phải chuyện vay. Nó là máu thịt của ông, là những buồn vui thăng trầm ông đã nếm trải, đã đi qua, đã chiêm nghiệm. “Tôi yêu Hà Nội vì hai điều. Thứ nhất, Hà Nội là quê hương tôi. Tôi là một phần của Hà Nội, nên lẽ dĩ nhiên như bao người có quê khác, tôi cũng thiên tư với Hà Nội. Thứ nữa, tôi là một “thổ dân” của Hà Nội chứ không phải là một lữ khách thích rầm rĩ thường vội vàng lướt qua rồi không ngoái đầu nhìn lại, với những nhủ thầm “phố nhỏ, đường nhỏ, có gì hấp dẫn đâu”. Tôi quan sát Hà Nội kỹ, cảm nhận sâu, hiểu Hà Nội tận tường hơn người khác, và cho nên mà yêu say đắm”. Quả vậy, với Hà Nội, Phú Quang không phải là một lữ hành đến rồi đi. Hà Nội là thế cuộc ông, là quê nhà, là bố mẹ, là gia đình ấm áp, là nơi chốn để quay về mỗi khi “lòng xác xơ”. Và ông cũng chính là một phần của Hà Nội, dẫu một phần rất nhỏ, trong rộn rịch phố xá. Nên Hà Nội đâu chỉ là một mảnh đất địa lý, nó là cả thảy đời sống ý thức của ông, luôn réo gọi trong tâm khảm của người tha phương, chào mời những xúc cảm. Nhìn như thế thì lý giải được vì sao Phú Quang lại viết về Hà Nội nhiều đến vậy. Ông cũng là nhạc sĩ tổ chức nhiều đêm nhạc về chủ đề Hà Nội nhất. Và người Hà Nội, dường như cũng dành cho Phú Quang một thương yêu trìu mến vào bậc nhất, mỗi khi ông mang âm nhạc trở về. Những đêm nhạc của ông ở Nhà hát Lớn luôn chật kín người xem. Một cách hóm hỉnh, nói ông “bán” Hà Nội đắt hàng vào bậc nhất thì cũng chuẩn xác. Tôi đã từng nghe một người nói: “Sài Gòn và Hà Nội chỉ có 2 tiếng đồng hồ bay, có gì bóng gió mà lúc nào Phú Quang cũng mang tâm trạng như một người biền biệt chân mây góc bể”. Họ ám chỉ Phú Quang “làm mình làm mẩy” với nỗi buồn cố hương. Nhưng tôi thì không thích lý lẽ ấy. Nó có gì ác nghiệt, nệ thực tại một cách ác ý. Nỗi buồn cố hương ư, hoài niệm ư, Đôi khi nó hiện hữu ngay đấy, ngay trong lúc người sáng tạo đang đứng trên mảnh đất cố quốc ấy. Phú Quang thậm chí đã giã biệt mảnh đất Sài Gòn, nơi ông gửi thân phận mình suốt thời tuổi xanh, trở về với Hà Nội. Ông dựng nhà, cưới vợ mới, thở không khí Hà Nội mỗi ngày. Và ông vẫn viết về nỗi nhớ Hà Nội, thì đã sao? Vẫn muốn nhắc lại ở đây, rằng nghệ thuật không bao giờ chỉ là hiện tại. Nghệ thuật vang lên bởi những vẻ đẹp khác hắt sáng vào tâm hồn người sáng tạo. Nó là dĩ vãng đã mất, là kỷ niệm đã trôi qua như bóng của con tàu để lại trên sân ga. Những cơn cớ trong tâm hồn ấy, Phú Quang có nhiều. Vì ông đã đi dọc dài cuộc thế mình với Hà Nội, theo những chiều kích khác nhau. Khi một bài hát vang lên, nó có thể là một bảo tàng, ở đó, những giá trị đã mất, đã trôi qua, được yêu cầu giữ lại, như là di sản trong tâm hồn người. Phú Quang có lý, khi mà đời sống ầm ào phát triển của Hà Nội hôm nay, với chèm nhèm mặt người, lam nham công trình, lai căng văn hóa không được ông để mắt tới trong âm nhạc. Ông như một người có cung mệnh hoài cổ, luôn thương nhớ những gì đã qua, đã vắng mặt. Hiện tại có khi lại mất dấu ngay chính chỗ ông ngồi... Quay trở lại chương trình ca nhạcHà Nội ơi, còn mãi một tìnhdiễn ra vào ngày 10 và 11 tháng 8 sắp tới đây, mà Phú Quang giữ vai trò chỉ đạo nghệ thuật, chỉ huy dàn nhạc. Ông muốn dựng lại một “chân dung Hà Nội” bằng âm nhạc, không phải chỉ qua ca khúc của mình, mà là của nhiều nhạc sĩ khác nhau. Những bài hát hay về Hà Nội được xếp đặt thành một cốt truyện. Các diva Hồng Nhung, Thanh Lam, Mỹ Linh và các ca sĩ lừng danh như Mỹ Tâm, Tấn Minh, Trọng Tấn... Sẽ là những người kể chuyện. Nhạc sĩ san sớt: “Chúng tôi không làm một chương trình mà ở đó ca sĩ xếp hàng chờ đến lượt ra hát rồi đi về. Kể một câu chuyện về Hà Nội cho khán giả Hà Nội là một thách thức. Mỗi ca sĩ đều phải vào vai của mình. Họ kể chuyện, để tạo nên sự hoàn chỉnh của một bức chân dung âm nhạc Hà Nội. Một Hà Nội của quá vãng chiến tranh, thời bao cấp, ngày nay và cả tương lai. Một Hà Nội sinh động, phong phú qua nét nhạc của nhiều nhạc sĩ tên tuổi qua các thời kỳ như Hoàng Dương, Phan Huỳnh Điểu, Ngô Thụy Miên, Đoàn Chuẩn - Từ Linh, Hồng Đăng, Trần Tiến, Trương Quý Hải... Những gì là điển hình, đậm chất Hà Nội nhất sẽ được đưa lên sàn diễn, từ cây cầu Long Biên, sông Hồng cuộn đỏ, quán nước nhỏ, chiếc xích lô, phiến đá dưới gốc cây cho đến ông đồ già, bà bán nước răng đen chít khăn mỏ quạ với ấm chè tươi, chú tuỳ nhi để tóc ba chỏm, tiếng mõ rao đêm... Sẽ được khắc họa sinh động”. Tức thị Phú Quang muốn người xem không chỉ thỏa mãn tai nghe, mà còn mãn nhãn với âm nhạc Hà Nội. Với ông, mỗi chương trình về Hà Nội đều có ý nghĩa như một lời tri ân với mảnh đất đã sinh ra mình, nuôi mình khôn lớn, và hơn thế, cho mình một sự nghiệp. Chỉ riêng những bài hát về Hà Nội đã là một gia tài lớn, một sự nghiệp âm nhạc Phú Quang. Hà Nội đã trao tặng cho Phú Quang quá nhiều. Và bởi mắc nợ Hà Nội nhiều đến thế, nên với Phú Quang thì, “một bài ca có đáng là bao để trả cho món nợ ra đi, nhưng khi bài ca được viết ra, người nhạc sĩ đã trả được, dù là ít ỏi kỷ niệm và những nỗi thương nhớ cho Hà Nội, nơi chứng kiến bao buồn vui còn theo suốt thế cục...”